Berat, malowniczo położone miasto w środkowej Albanii, od lat przyciąga podróżników i fotografów swoim niepowtarzalnym urokiem. Znane jako „miasto tysiąca okien”, zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO dzięki unikatowej architekturze i bogatej historii, sięgającej czasów starożytnych. Osadzone na zboczach gór i przecięte rzeką Osum, Berat tworzy kompozycję idealną – niemal stworzoną do fotografii krajobrazowej i miejskiej.
Dla fotografa to miejsce pełne inspiracji – od osmańskich domów z równo rozmieszczonymi oknami, przez majestatyczny zamek górujący nad miastem, aż po wielokulturową atmosferę ulic. Każdy zakątek Beratu to potencjalny kadr – gotowy, by uchwycić jego duszę i klimat. Fotografowanie w Beracie to nie tylko rejestrowanie piękna architektury, ale też spotkanie z historią, kulturą i ludźmi, którzy nadają temu miejscu wyjątkowy charakter.
Historia Beratu
Berat to jedno z najstarszych miast Albanii, którego historia sięga ponad 2400 lat. Początki osadnictwa w tym miejscu przypisuje się plemionom iliryjskim, które w starożytności zbudowały pierwsze umocnienia na wzgórzu, gdzie dziś znajduje się zamek. W czasach rzymskich miasto znane było jako Antipatreia, a w okresie bizantyjskim stało się ważnym ośrodkiem handlu i religii chrześcijańskiej.
W średniowieczu Berat odgrywał istotną rolę strategiczną i kulturową na Bałkanach. Miasto przechodziło z rąk do rąk – było pod panowaniem Bułgarów, Serbów i Bizantyjczyków, aż w XV wieku trafiło pod panowanie Imperium Osmańskiego. To właśnie wtedy ukształtował się obecny wygląd Beratu, z charakterystyczną osmańską zabudową i mozaiką kulturową, którą tworzyły wspólnie społeczności muzułmańska, prawosławna i katolicka.
W XIX wieku miasto przeżywało okres rozwoju kultury i edukacji, a w okresie komunistycznym – podobnie jak inne albańskie miasta – zostało częściowo odizolowane, choć dzięki temu jego historyczna tkanka przetrwała niemal nietknięta.
W 2008 roku Berat został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako przykład miasta, w którym harmonijnie współistnieją wpływy różnych kultur, religii i epok. Dziś jest symbolem tożsamości narodowej i jednym z najcenniejszych miejsc historycznych w całej Albanii.
Architektoniczne klejnoty – osmańska dzielnica Mangalem
Jednym z najbardziej fotogenicznych zakątków Beratu jest dzielnica Mangalem, której białe domy z charakterystycznymi, gęsto rozmieszczonymi oknami nadały miastu przydomek „miasto tysiąca okien”. Te osmańskie budowle, piętrzące się kaskadowo na zboczu wzgórza, tworzą harmonijną i symetryczną mozaikę, która zachwyca każdego fotografa. Światło poranka wydobywa ich fakturę i miękkie cienie, podczas gdy złota godzina maluje fasady ciepłymi tonami, idealnymi do nastrojowych ujęć.
Spacerując wąskimi, brukowanymi uliczkami Mangalemu, fotografowie mogą eksperymentować z perspektywą, liniami prowadzącymi i detalem architektonicznym. To doskonałe miejsce do ćwiczenia kompozycji i uchwycenia ducha miejsca, gdzie historia i codzienność splatają się w jednym kadrze. Fotografowanie w dzielnicy Mangalem to także okazja do stworzenia serii zdjęć o spójnym charakterze, pokazujących estetykę i rytm miejskiej tkanki Beratu.
Zamek Berat i dzielnica Kalaja
Zamek w Berat to jeden z najbardziej imponujących i najstarszych zabytków Albanii, którego historia sięga IV wieku p.n.e. W kolejnych epokach twierdza była wielokrotnie rozbudowywana – przez Rzymian, Bizantyjczyków i Osmanów – a jej mury, które do dziś dominują nad miastem, są świadectwem bogatej przeszłości regionu. W odróżnieniu od wielu innych zamków w Europie, twierdza w Berat do dziś pozostaje zamieszkana – wewnątrz jej murów funkcjonuje prawdziwa dzielnica, znana jako Kalaja.
Kalaja to nie tylko zabytek, ale i żywe miejsce – brukowane uliczki, tradycyjne kamienne domy z charakterystycznymi dachami, a także malowniczo położone tarasy z widokiem na dolinę rzeki Osum tworzą unikalną atmosferę. W obrębie murów znajdują się również liczne kościoły i meczety, w tym cerkiew Świętej Trójcy oraz ruiny meczetu z czasów osmańskich, które świadczą o wielokulturowym charakterze miasta.
Największą nagrodą dla odwiedzających zamek jest jednak widok – z jego murów rozciąga się panoramiczna perspektywa na całe Berat, dwie zabytkowe dzielnice Mangalem i Gorica, oraz zieloną dolinę Osum. To jedno z najbardziej fotogenicznych miejsc w całej Albanii i obowiązkowy punkt na mapie każdego podróżnika i fotografa.
Mangalem i Gorica – dwa brzegi, dwie historie
Berat to miasto o dwóch sercach – położonych po przeciwnych stronach rzeki Osum dzielnic Mangalem i Gorica, które przez wieki tworzyły osobne, choć wzajemnie powiązane światy. Mangalem, po stronie wschodniej, był tradycyjnie dzielnicą muzułmańską, pełną białych domów z rzędami okien, wąskich zaułków i meczetów. Z kolei Gorica, po stronie zachodniej, zamieszkana była głównie przez ludność prawosławną i wyróżnia się nieco surowszą zabudową, kamiennymi domami i kościołami ukrytymi między wzgórzami.
Choć przez lata obie dzielnice różniły się kulturowo i religijnie, tworzyły harmonijną całość – przykład pokojowego współistnienia różnych tradycji i wspólnot. Ich fizycznym i symbolicznym połączeniem jest Most Gorica, zbudowany w XVIII wieku, a później przebudowany przez Osmanów. To zabytkowa kamienna konstrukcja, która stała się jednym z najważniejszych symboli miasta – łączącym ludzi, historię i codzienność.
Spacer po obu dzielnicach to wyjątkowe doświadczenie – brukowane uliczki wiją się wśród domów, ogrodów i podwórek, w których toczy się zwyczajne życie mieszkańców. W Mangalem można poczuć klimat tradycyjnego bazaru i aromaty lokalnej kuchni, natomiast Gorica oferuje spokojniejsze, bardziej refleksyjne pejzaże i mniej uczęszczane ścieżki wśród zieleni. Razem tworzą niepowtarzalny obraz Beratu – miasta różnorodnego, a zarazem spójnego w swojej tożsamości.
Legendy i ciekawostki Beratu
Berat to nie tylko miasto zabytków, ale także miejsce owiane legendami i pełne zaskakujących historii. Wędrując jego uliczkami, można natknąć się na opowieści przekazywane z pokolenia na pokolenie, które nadają miastu jeszcze więcej uroku i tajemniczości.
Legenda o dwóch braćmi i siostrze – Berat i Tomorri
Jedna z najbardziej znanych albańskich legend opowiada o dwóch zakochanych w tej samej kobiecie braciach, którzy stoczyli między sobą walkę. Według mitu po ich śmierci zamienili się w góry – Tomorri i Shpirag, a łzy siostry, która nie potrafiła wybrać między nimi, utworzyły rzekę Osum. Góra Tomorri widoczna jest z wielu miejsc w Beracie, a ta legenda wciąż żyje w sercach mieszkańców.
Dlaczego miasto tysiąca okien?
Berat otrzymał swój przydomek dzięki architekturze dzielnicy Mangalem – domy zostały zaprojektowane w taki sposób, by każdy kolejny poziom oferował dostęp do światła i widoków, a rzędy okien tworzyły wrażenie, że miasto patrzy. Z lotu ptaka lub z przeciwległego brzegu rzeki wygląda to tak, jakby miasto miało setki, a nawet tysiące oczu.
Zamek, który nigdy nie został zdobyty
Mimo licznych oblężeń, twierdza w Beracie nigdy nie została całkowicie zdobyta przez najeźdźców. Legenda mówi, że w jej murach ukryty jest podziemny tunel prowadzący wprost do rzeki, który w razie potrzeby miał umożliwić ucieczkę lub dostęp do wody.
Berat – miasto ikon i duchowości
Nie bez powodu to właśnie tutaj znajduje się Muzeum Onufriego. Miasto przez wieki było ważnym centrum religijnym, a jego mieszkańcy pielęgnowali tradycje ikonograficzne, które przyciągały artystów z całej Albanii. Onufry, znany z żywej czerwieni w swoich dziełach, miał uczynić Berat miejscem szczególnym dla rozwoju sztuki sakralnej.
Białe ściany – sposób na światło
W przeszłości mieszkańcy bielili elewacje domów wapnem nie tylko ze względów estetycznych, ale też praktycznych – biały kolor odbijał światło i pozwalał utrzymać chłód wewnątrz budynków, co miało ogromne znaczenie w gorącym klimacie południowej Albanii.