Beskid Niski

Beskid Niski jest pod względem powierzchni największym regionem w Polskich górach. Ciągnie się od Beskidu Sądeckiego do Komańczy, gdzie  zaczynają się Bieszczady. Jednak jego przestrzeń nie przekłada się na wysokość, gdyż należy on do jednego z najniżej położonych. Lackowa ma 997 m.n.p.m, natomiast Busov, znajdujący się całkowicie po stronie Słowackiej, delikatnie przekracza wysokość tysiąca metrów.  

Dawniej region dość mocno zaludniony, dzisiaj jeden z najdzikszych. Wszystko za sprawą „Akcji Wisła„, która miała na celu wysiedlenie ludności Łemkowskiej, po której zostały ślady w postaci przepięknych cerkwi oraz samotnych kapliczek, znajdujących się dawniej wśród tętniących życiem wsi. Warto również wspomnieć, że w Beskidzie Niskim zostały odkryte złoża ropy naftowej, i jej pierwsze w historii wydobycie zostało rozpoczęte dzięki inicjatywie Ignacego Łukasiewicza, wynalazcy lampy naftowej oraz pomysłodawcy destylacji czarnego złota. Teren Beskidu Niskiego stał się pierwszą prowincją naftową na świecie, zwaną Gorlickim Zagłębiem Naftowym.  Dzisiaj ropa naftowa jest tutaj wydobywana w niewielkich ilościach, ale na zawsze region ten zostanie kolebką przemysłu naftowego.  Polecam odwiedzenie tych stron każdemu kto lubi ciszę i spokój oraz miłośnikom turystyki rowerowej, gdyż Beskid Niski idealnie się do tego nadaje.

Galeria Zdjęć

Historia Beskidu Niskiego

Historia Beskidu Niskiego jest nierozerwalnie związana z kulturą Łemków, rdzennych mieszkańców tego regionu, oraz burzliwymi wydarzeniami, które kształtowały te ziemie przez wieki. Pierwsze ślady osadnictwa sięgają epoki brązu, jednak rozwój regionu nastąpił głównie w średniowieczu, gdy Beskid Niski stał się obszarem kolonizacji wołoskiej. Łemkowie, ludność pochodzenia wołoskiego i ruskiego, przez wieki tworzyli unikalną kulturę, której ślady są widoczne w architekturze cerkwi, języku i tradycjach.

XVIII i XIX wiek przyniosły rozwój gospodarki opartej na pasterstwie, rolnictwie oraz eksploatacji lasów. W czasie I wojny światowej Beskid Niski stał się miejscem zaciętych walk między wojskami austro-węgierskimi i rosyjskimi, czego pamiątką są liczne cmentarze wojenne. Po II wojnie światowej region doświadczył tragicznych wysiedleń Łemków w ramach akcji „Wisła”, co doprowadziło do wyludnienia wielu wsi i upadku lokalnej kultury.

Obecnie Beskid Niski to miejsce, gdzie historia, przyroda i kultura przenikają się w wyjątkowy sposób, oferując odwiedzającym możliwość poznania przeszłości tego unikalnego zakątka Polski.

Charakterystyka Beskidu Niskiego

Geografia Beskidu Niskiego –  położenie

Beskid Niski to malownicze pasmo górskie będące częścią Karpat Zachodnich, rozciągające się na terenie południowo-wschodniej Polski i północno-wschodniej Słowacji. W Polsce stanowi część Beskidów Środkowych. Jego granice wyznaczają od zachodu Beskid Sądecki oraz Pogórze Rożnowskie, a od wschodu Bieszczady. Na północy region przechodzi w Pogórze Karpackie, a od południa styka się ze słowackimi Górami Czerchowskimi.

Beskid Niski zajmuje powierzchnię około 4 tysięcy kilometrów kwadratowych, a jego długość wynosi około 100 km. Najwyższym szczytem po polskiej stronie jest Lackowa (997 m n.p.m.), zwana „górą policyjną” ze względu na jej strome podejście przypominające wędrówkę z pionowym wyzwaniem. Po stronie słowackiej najwyższym punktem jest Busov (1002 m n.p.m.), który nieznacznie przewyższa Lackową.

Pasmo to jest poprzecinane licznymi dolinami rzek, w tym Wisłoką, Ropą i Jasiołką, które nadają mu charakterystyczny krajobraz. Wiele dolin pełni ważną rolę w układzie hydrograficznym regionu, a także jest miejscem lokalnych osad i dawnych szlaków handlowych.

Beskid Niski leży w granicach dwóch województw: małopolskiego i podkarpackiego, obejmując powiaty takie jak nowosądecki, gorlicki, krośnieński, jasielski czy sanocki. Główne miasta i miasteczka w pobliżu pasma to Krynica-Zdrój, Gorlice, Rymanów-Zdrój oraz Dukla. Po słowackiej stronie region ten przecina historyczny trakt handlowy, który dawniej łączył Węgry z Polską.

Dzięki swojemu położeniu Beskid Niski stanowi wyjątkową bramę między Karpatami Wschodnimi i Zachodnimi, zachowując unikalny charakter, który łączy wpływy kulturowe, geograficzne i przyrodnicze obu tych obszarów.

Magurski Park Narodowy i rezerwaty przyrody

Magurski Park Narodowy

Magurski Park Narodowy to prawdziwa perełka Beskidu Niskiego i jedno z najważniejszych miejsc ochrony przyrody w Karpatach. Znajduje się w południowej Polsce, na terenie województw podkarpackiego i małopolskiego, zajmując powierzchnię 194.39 km². Park został utworzony w 1995 roku, aby chronić unikalne krajobrazy, różnorodność biologiczną oraz wartości historyczne i kulturowe regionu.

Geografia i krajobraz

Park leży w centralnej części Beskidu Niskiego, a jego serce stanowi dolina rzeki Wisłoki oraz otaczające ją szczyty, takie jak Magura Wątkowska (846 m n.p.m.). Charakterystycznym elementem krajobrazu są łagodne wzniesienia porośnięte lasami bukowo-jodłowymi oraz rozległe łąki i doliny rzeczne. Na terenie parku znajdują się również liczne potoki, źródła oraz formacje skalne, takie jak „Diabli Kamień” czy piaskowcowe wychodnie skalne w rezerwacie „Kornuty”.

Flora Magurskiego Parku Narodowego

Park jest domem dla ponad 800 gatunków roślin naczyniowych, w tym wielu chronionych i rzadkich. W lasach dominują buki, jodły oraz jawory, a na łąkach i torfowiskach spotkać można takie gatunki jak arnika górska, pełnik europejski czy dziewięćsił bezłodygowy. W parku występują także rzadkie gatunki mchów i porostów, które są wskaźnikami czystego środowiska.

Fauna Magurskiego Parku Narodowego

Magurski Park Narodowy to jedno z najważniejszych miejsc ochrony dzikich zwierząt w Polsce. Szczególną uwagę przyciągają:

• Duże drapieżniki: wilki, rysie i niedźwiedzie brunatne, które znajdują tu odpowiednie warunki do życia z dala od ludzkiej działalności.
• Ptaki: ponad 150 gatunków ptaków, w tym orzeł przedni, orlik krzykliwy, puszczyk uralski i bocian czarny.
• Inne zwierzęta: w parku żyją również żubry, jelenie, sarny, wydry, borsuki oraz liczne gatunki nietoperzy.

Atrakcje turystyczne w Magurskim Parku Narodowym

Magurski Park Narodowy oferuje wiele atrakcji dla miłośników przyrody i historii:

1. „Diabli Kamień” – formacja skalna w pobliżu Folusza, związana z lokalnymi legendami i będąca popularnym celem wycieczek.
2. Ścieżki edukacyjne i szlaki turystyczne:
   • Ścieżka „Kiczera” w okolicach Krempnej.
   • Ścieżka „Folusz” prowadząca do „Diablego Kamienia”.
   • Fragment Głównego Szlaku Beskidzkiego przecinający teren parku.
3. Centrum Edukacyjne Magurskiego Parku Narodowego w Krempnej – nowoczesna wystawa przybliżająca przyrodę, kulturę i historię regionu.

Ochrona i edukacja

Magurski Park Narodowy odgrywa kluczową rolę w ochronie dzikiej przyrody i edukacji ekologicznej. Jego pracownicy realizują liczne projekty badawcze i ochronne, m.in. dotyczące monitoringu dużych drapieżników czy ochrony siedlisk mokradłowych. Centrum edukacyjne w Krempnej organizuje warsztaty, wycieczki edukacyjne i wystawy, które przybliżają odwiedzającym bogactwo przyrodnicze parku.

Znaczenie kulturowe

Park jest także miejscem pełnym śladów historii i kultury, szczególnie związanych z Łemkami – dawnymi mieszkańcami tych terenów. Na obszarze parku i jego okolic znajdują się liczne zabytkowe cerkwie, cmentarze wojenne z czasów I wojny światowej oraz opuszczone wsie, które są świadectwem tragicznej historii wysiedleń ludności łemkowskiej.

Rezerwaty przyrody w Beskidzie Niskim

Oprócz Magurskiego Parku Narodowego, w Beskidzie Niskim znajdują się liczne rezerwaty przyrody, które chronią specyficzne fragmenty tego unikalnego regionu:

• Rezerwat „Kornuty”
  Znajduje się w pobliżu Magury Wątkowskiej i słynie z wyjątkowych wychodni skalnych, które tworzą charakterystyczne labirynty. To miejsce uwielbiane przez miłośników geologii oraz fotografii przyrodniczej.
• Rezerwat „Cisy w Mogilnie”
  Chroni jeden z największych w Polsce naturalnych stanowisk cisa pospolitego – drzewa będącego symbolem długowieczności. W rezerwacie można podziwiać wiekowe okazy, które są żywą pamiątką przyrodniczą regionu.
• Rezerwat „Źródliska Jasiołki”
  To miejsce, gdzie chronione są źródła i początkowe odcinki rzeki Jasiołki, które stanowią ważne siedlisko dla płazów, gadów oraz rzadkich gatunków roślin bagiennych.
• Rezerwat „Igiełki”
  Znajdujący się w południowo-wschodniej części Beskidu Niskiego rezerwat chroni wapienne skałki, które są unikalnym elementem krajobrazu regionu.

Szlaki turystyczne i aktywności w Beskidzie Niskim

Beskid Niski to prawdziwy raj dla miłośników aktywnego wypoczynku, oferujący różnorodne trasy piesze, rowerowe i narciarskie. Dzięki spokojnej atmosferze i dzikim krajobrazom wędrówki po Beskidzie Niskim są niezapomnianym przeżyciem.

Główny Szlak Beskidzki (GSB)

Najważniejszy i najdłuższy szlak turystyczny w Polsce przecina Beskid Niski na długości około 140 km, oferując możliwość poznania najpiękniejszych zakątków regionu.

• Trasa w Beskidzie Niskim: od Krynicy-Zdroju na zachodzie do Komańczy na wschodzie.
• Atrakcje na trasie: Magura Małastowska, przełęcz Hałbowska, Wołowiec, Krempna i dolina Wisłoki.
• Charakter szlaku: umiarkowany stopień trudności, liczne widoki na doliny i szczyty.

Mniej znane ścieżki turystyczne

Dla osób, które chcą odkryć bardziej kameralne zakątki Beskidu Niskiego, dostępne są mniej uczęszczane trasy:

• Szlak do rezerwatu „Kornuty”
  • Trasa prowadzi przez Magurę Wątkowską, oferując piękne widoki i dostęp do unikalnych wychodni skalnych.
  • Start: Folusz lub Bartne.
• Szlaki w okolicy Wołowca i Nieznajowej
  • To tereny dawnych wsi łemkowskich, pełne opuszczonych cmentarzy i cerkwi.
  • Idealne miejsce na refleksyjne spacery w ciszy.

Szlaki rowerowe

Beskid Niski jest doskonałym miejscem dla rowerzystów, szczególnie dla tych, którzy lubią spokojne trasy w otoczeniu natury.

• Magurski Szlak Rowerowy
  • Przebiega przez Magurski Park Narodowy i okoliczne miejscowości, oferując różnorodne krajobrazy.
• Trasy wokół Dukli i Jaślisk
  • Łatwe i umiarkowanie trudne ścieżki wiodące przez malownicze doliny i przełęcze.

Narty biegowe

Zimą Beskid Niski zamienia się w raj dla narciarzy biegowych. Łagodny teren i niewielka liczba turystów sprawiają, że trasy są przyjemne i spokojne.

• Popularne trasy znajdują się w okolicach Krempnej, Dukli oraz Magury Małastowskiej.
• Część szlaków pieszych jest przystosowywana na zimę dla narciarzy biegowych.

Obserwacja ptaków i przyrody

Beskid Niski jest idealnym miejscem dla miłośników przyrody, szczególnie ornitologów. Można tu obserwować liczne gatunki ptaków, takie jak:

• Bocian czarny, orzeł przedni, orlik krzykliwy, puszczyk uralski.
• Najlepsze miejsca: dolina Wisłoki, rezerwat „Źródliska Jasiołki”, Magurski Park Narodowy.

Trasy tematyczne i edukacyjne

Dla osób zainteresowanych historią i kulturą regionu przygotowano specjalne szlaki tematyczne:

• Szlak Architektury Drewnianej
  • Obejmuje cerkwie łemkowskie w miejscowościach takich jak Krempna, Bartne czy Chyrowa.
• Szlak Cmentarzy Wojennych z I wojny światowej
  • Cmentarze na przełęczy Małastowskiej, Rotundzie czy w Gładyszowie to miejsca pełne zadumy i historycznych wspomnień.

Najważniejsze atrakcje

Beskid Niski to region, który zachwyca nie tylko pięknem natury, ale także bogatą historią i dziedzictwem kulturowym. Jego atrakcje obejmują zabytkowe cerkwie, miejsca pamięci oraz urokliwe miasteczka, które przyciągają miłośników historii i podróżników szukających autentyczności.

Zabytkowe cerkwie łemkowskie

Beskid Niski jest jednym z najważniejszych regionów w Polsce pod względem zachowania dziedzictwa łemkowskiego. Cerkwie wznoszone przez społeczność łemkowską są wyjątkowe pod względem architektury i kultury.

• Cerkiew św. Kosmy i Damiana w Krempnej
  • Piękny przykład drewnianej architektury sakralnej z XVIII wieku, obecnie mieszcząca ekspozycję Magurskiego Parku Narodowego.
• Cerkiew Opieki Bogurodzicy w Chyrowej
  • Zabytkowa budowla z XVII wieku, zachwycająca pięknymi ikonostasami i tradycyjną konstrukcją z bali.
• Cerkiew św. św. Kosmy i Damiana w Bartnem
  • Jeden z najcenniejszych zabytków regionu, wpisany na listę UNESCO, z oryginalnymi ikonami i elementami wyposażenia wnętrza.

Te miejsca są symbolem wielokulturowości Beskidu Niskiego i zachwycają zarówno miłośników architektury, jak i historii.

Cmentarze z czasów I wojny światowej

Region Beskidu Niskiego był miejscem ciężkich walk podczas I wojny światowej, co pozostawiło liczne ślady w postaci cmentarzy wojennych. Są one nie tylko miejscami pamięci, ale również ciekawymi punktami turystycznymi.

• Cmentarz wojenny na Rotundzie
  • Położony na szczycie góry Rotunda, jeden z najbardziej malowniczych cmentarzy z unikalnym układem w formie rotundy.
• Cmentarz na Przełęczy Małastowskiej
  • Jeden z największych cmentarzy wojennych w regionie, zaprojektowany przez wybitnych architektów epoki.
• Cmentarz w Krempnej
  • Znajduje się w pobliżu cerkwi i stanowi miejsce pamięci żołnierzy poległych w okolicy.

Każdy z cmentarzy oferuje nie tylko możliwość zadumy, ale także piękne widoki na okoliczne góry.

Pustelnia św. Jana z Dukli

To miejsce duchowego spokoju i ważny punkt pielgrzymkowy w regionie.

• Położona na zboczu góry Zaśpit, w otoczeniu lasów, pustelnia była miejscem modlitwy św. Jana z Dukli – patrona Polski i Litwy.
• Na terenie pustelni znajduje się kaplica, źródełko św. Jana uważane za cudowne, oraz trasa pielgrzymkowa prowadząca do Dukli.
  To idealne miejsce dla osób szukających ciszy, refleksji i duchowego wyciszenia.

Malownicze miasteczka

Beskid Niski to także urokliwe miasteczka i wsie, które zachowały swój tradycyjny charakter.

• Jaśliska – historyczne miasteczko z malowniczym rynkiem, zabytkowymi kamienicami i kościołem św. Katarzyny. Otoczone pięknymi dolinami i lasami, Jaśliska były planem filmowym do wielu polskich produkcji, m.in. „Wina Truskawkowego”.
• Rymanów-Zdrój – znana miejscowość uzdrowiskowa, słynąca z leczniczych wód mineralnych i pięknego parku zdrojowego. To idealne miejsce na relaks i spacer pośród XIX-wiecznej architektury uzdrowiskowej.

Beskid Niski to region pełen wyjątkowych atrakcji, które łączą w sobie piękno przyrody, bogactwo kultury i ducha historii. Od zabytkowych cerkwi i cmentarzy wojennych po urokliwe miasteczka – każdy znajdzie tu coś dla siebie. To miejsce idealne na spokojny wypoczynek, z dala od tłumów, a jednocześnie pełne fascynujących miejsc do odkrycia.