Nieopodal Babiogórskiego Parku Narodowego, w Zubrzycy Górnej, znajduję się muzeum, które każdy miłośnik starej architektury powinien odwiedzić. Mowa tutaj o Orawskim Parku Etnograficznym, gdzie zebrane są perełki regionalnego budownictwa. Pierwsze wzmianki o dziejach Górnej Orawy pochodzą z przełomu szesnastego i siedemnastego wieku. Była to kraina porośnięta dzikimi lasami z nielicznymi polanami, w większości pochodzenia naturalnego. Przez ten przepiękny region przebiegała granica pomiędzy Polską i Węgrami. Miała ona jednak zupełnie inny przebieg niż dzisiejsza granica ze Słowacją. Z przekazów historycznych wynika, że ostatnią stacją celną Polski była Jabłonka, w której zlokalizowana była graniczna komora celna. Osadnictwo na Górnej Orawie zostało rozpoczęte przez Jerzego Thurzona, pana zamku Orawskiego. Główną grupą osiedleńców byli tutaj chłopi zbiegli z polskich majątków Komorowskich, Zebrzydowskich czy Ogińskich. Ucieczka nie pomogła jednak w utrzymaniu spokoju. Waśnie religijne między katolikami i protestantami doprowadziły do walk. Ludność polskiego pochodzenia stanęła po stronie katolicyzmu, natomiast panowie Zamku Orawskiego obstawali za protestantyzmem. Opór zbrojny pod przywództwem sołtysów pobliskich wsi doprowadził do zwycięstwa, w zamian za co Mateusz Moniak otrzymał tytuł szlachecki. Nobilitowani Moniakowie wznieśli dwór, który służył jako siedziba rodziny przez wiele pokoleń. Budynek przetrwał do dnia dzisiejszego. W chwili obecnej na terenie majątku szlacheckiego znajduje się skansen, do którego sprowadzono wiele budowli z regionu.
Orawski Park Etnograficzny powstał na zasadzie darowizny ostatnich spadkobierców majątku na rzecz skarbu państwa. W taki sposób nasze społeczeństwo otrzymało przepiękny zespół zabudowań dworskich wraz z uroczym parkiem. Testament ofiarodawców mówi : „Życzeniem naszym jest zabezpieczenie dla przyszłości starodawnego charakteru tego osiedla dworskiego w formie muzeum, w którym by znalazły pomieszczenie również ruchomości należące do rodziny z historią dworu i tej ziemi związane „. Do roku 1951 dwór zamieszkiwała ostania z rodu Joanna Wilczkowa. Po jej śmierci przystąpiono do pieczołowitej renowacji obiektów, pod kierownictwem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków dr Hannę Pieńkowską. Dzięki powierzchni ponad czterech hektarów oraz zabytkowej zabudowie, można było stworzyć muzeum regionu Orawy, które do dzisiaj jest rozbudowywane.
Orawski Park Etnograficzny był plenerem kilku filmów, kręcono tutaj m. in. Janosika oraz Ogniem i Mieczem
Najważniejsze elementy ekspozycji to:
Lamus – piętrowy budynek z XVIII wieku, otoczony otwartą galeryjką, nakryty gontowym dachem typu namiotowego, pełniący rolę spichlerza plebańskiego;
Czarna Karczma – budynek z XVIII wieku typu „kurna chata” o zwartej bryle, nakryty wysokim gontowym dachem typu polskiego, obecnie recepcja i kasa biletowa muzeum;
Chałupa Alojzego Dziubka z Jabłonki – chłopski budynek mieszkalny z pierwszej połowy XIX wieku, nakryty czterospadowym dachem, wewnątrz trzy duże izby w układzie amfiladowym;
Pasieka – z charakterystycznymi dla Orawy ulami kłodowymi;
Dwór Moniaków – budynek rodziny sołtysa z XVII wieku, wnętrze typu „kurna chata”, wewnątrz izby w układzie amfiladowym między innymi biała izba, czarna izba i salon, wszystkie bogato wyposażone zgodnie z ówczesnym zwyczajem;
Zabudowania gospodarcze dworu – między innymi owczarnia, olejarnia, stajnie;
Chałupa Paś-Filipka – klasyczna orawska chałupa z XIX wieku z czterospadowym dachem gontowym z amfiladowym układem pomieszczeń, wnętrza wyposażone w sprzęt pomocniczy do tkactwa;
Chałupa Dziurczaka – budynek z końca XIX wieku, nieudostępniony do zwiedzania (archiwum muzeum).
Folusz – zrębowy budynek służący do spilśniania sukna;
Tartak – napędzany kołem wodnym;
Kuźnia – z kowadłem i potężnymi miechami;
Chałupa biednicka Możdżenia – budynek z końca XIX wieku, charakterystyczny dla niezamożnych chłopów, pod jednym dachem dwuizbowy dom mieszkalny i zabudowania gospodarcze;
3 Comments
Bardzo ciekawe miejsce, na pewno odwiedzę,
I mam plan na przyszły weekend 🙂
Uwielbiam starą architekturę, muszę tam koniecznie wpaść.