Kolejnym wartym odwiedzania miastem w Kosowie jest niewątpliwie Peć (alb. Peja, Peje). Położenie u podnóża Gór Przeklętych nad rzeką Pećka Bistrica, czyni tą miejscowość idealną bazą wypadową do Wąwozu Rugova oraz na znajdującą się w nim via ferrate. Miasto słynie również z browaru, który waży piwo Peja dostępne praktycznie w całych Bałkanach.
Peć – zarys historyczny
Średniowieczne miasto zostało prawdopodobnie zbudowane na ruinach rzymskiego miasta Siparant Słowianie zasiedlili mocno wyludnione przez „barbarzyńców” Bałkany w VI wieku. Cesarstwo Bizantyjskie i Pierwsze Cesarstwo Bułgarskie walczyły o kontrolę nad tym obszarem, aż w końcu znalazło się ono pod pełną kontrolą Serbów. W latach 1180-1190 serbski wielki książę Stefan Nemanja zaanektował Peję wraz z otaczającą ją żupą (dystryktem) Hvosno należącą do Cesarstwa Bizantyjskiego, ustanawiając w ten sposób serbskie panowanie nad miastem Peja na następne 300 lat. W 1220 r. serbski król Stefan Nemanjić podarował Peję i kilka okolicznych wiosek nowopowstałemu klasztorowi Žiča. Ponieważ Žiča była siedzibą serbskiego arcybiskupa, Peja przeszła pod bezpośrednie panowanie serbskich arcybiskupów, a później patriarchów, którzy budowali w mieście swoje rezydencje i liczne kościoły, poczynając od kościoła Świętych Apostołów zbudowanego przez arcybiskupa św. Arsenija I Sremaca. Po spaleniu klasztoru Žiča przez Kumanów w latach 90. XII wieku siedziba arcybiskupa serbskiego została przeniesiona w bezpieczniejsze miejsce, do patriarchalnego klasztoru Peć. Miasto stało się głównym ośrodkiem religijnym średniowiecznej Serbii pod panowaniem serbskiego cesarza Stefana Dušana, który w 1346 roku uczynił je siedzibą Serbskiej Cerkwi Prawosławnej. Pozostał siedzibą Serbskiej Cerkwi Prawosławnej aż do zniesienia serbskiego patriarchatu Peci w 1766 roku
Widok z 1966 na ulicę Peć – Fot. Holger Ellgaard (CC BY-SA 4.0/Wikipedia)
Peja znalazła się pod panowaniem osmańskim po jej zdobyciu w 1455 roku. W języku tureckim miasto było znane jako İpek. W 1835 r. ludność albańska wspierana przez innych albańskich powstańców ze Szkodry przejęła miasto od Osmanów. W mieście swoją siedzibę miała założona w 1899 r. Albańska organizacja nacjonalistyczna Liga Peja. Organizacja, kierowana przez Haxhi Zeka, przyjęła charakter wcześniejszej Ligi Prizren, aby bronić praw osmańskich Albańczyków i dążyć do autonomicznego statusu w imperium. Po starciu zbrojnym z siłami osmańskimi w 1900 roku organizacja zakończyła swoją działalność.
Panowanie osmańskie dobiegło końca w pierwszej wojnie bałkańskiej w latach 1912–13, kiedy Czarnogóra przejęła kontrolę nad miastem 28 października 1912 roku. Podczas I wojny światowej, miasto zajęły Austro-Węgry. Peja została zajęta przez wojska serbskie 17 października 1918 r. Po I wojnie światowej miasto stało się częścią Jugosławii (początkowo oficjalnie nazywanej Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców).
Podczas II wojny światowej Peja była okupowana przez włoskie marionetkowe państwo Albanię. Po kapitulacji Włoch w ostatnich miesiącach 1943 r. kilkuset Serbów zostało zmasakrowanych przez albańskie siły paramilitarne. Po wojnie Peja ponownie stała się częścią Jugosławii jako część Autonomicznego Regionu Kosowa i Metohiji (1945–1963), autonomicznej jednostki w ramach Socjalistycznej Republiki Serbii.
Stosunki między Serbami i Albańczykami, którzy stanowili większość populacji, były często napięte. Do punktu kulminacyjnego doszło podczas wojny w Kosowie w 1999 roku, podczas której miasto poniosło ciężkie zniszczenia i doszło do masowych zabójstw. Ponad 80 procent wszystkich 5280 domów w mieście zostało poważnie uszkodzonych (1590) lub zniszczonych (2774). W 2004 r. doszło do dalszych zniszczeń w wyniku gwałtownych niepokojów między grupami etnicznymi.
