Zamek Rabsztyn to jedno z najbardziej malowniczych miejsc na Szlaku Orlich Gniazd. Położony na wapiennym wzgórzu w pobliżu Olkusza, skrywa w swoich ruinach bogatą historię i fascynujące legendy. Przez wieki pełnił funkcję warownej twierdzy, rezydencji możnych rodów oraz strategicznego punktu obronnego. Choć dziś pozostaje w ruinie, dzięki prowadzonym pracom konserwatorskim odzyskuje dawny blask, przyciągając turystów, pasjonatów historii i miłośników fotografii. Jakie tajemnice kryją jego mury? Jakie wydarzenia wpłynęły na jego losy? Zapraszamy do odkrycia historii Zamku Rabsztyn.
Zamek Rabsztyn – historia i odbudowa
Zamki Szlaku Orlich Gniazd są świadectwem strategicznego znaczenia Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej w dawnych czasach. Jednym z nich jest Zamek Rabsztyn, którego początki sięgają początku XIV wieku. Prawdopodobnie powstał on na miejscu wcześniejszej, drewnianej warowni. Pod koniec XIV wieku przeszedł w ręce rodu Melsztyńskich herbu Leliwa. Jednak za udział w buncie przeciwko królowi Melsztyńscy zostali pozbawieni szlachectwa, a zamek przekształcono w starostwo niegrodowe. W połowie XV wieku zarząd nad Rabsztynem objął Andrzej Łęczyński, a jego ród pozostawał właścicielem warowni do XVI wieku. Następnie rezydencję przejęli Bonerowie, którzy przez trzy pokolenia sprawowali urząd starosty rabsztyńskiego.
W 1556 roku na zamku gościł Jan Łaski, duchowy przywódca polskich innowierców, zaproszony przez Jana Bonera. Trzy dekady później, w 1587 roku, podczas podwójnej elekcji królewskiej, zamek odegrał istotną rolę w wydarzeniach politycznych. Gdy arcyksiążę Maksymilian Habsburg ruszył na Kraków, by koronować się na Wawelu, Rabsztyn stał się miejscem zbrojnej obrony. Nieliczna załoga zamku, dowodzona przez Kozaka Hawryłę (Gabriela) Hołubka, odparła atak wojsk Jana Zborowskiego, sprzyjających Habsburgowi. Wspólnie z olkuskimi górnikami obrońcy rozbili 350-osobowy oddział wroga zmierzający do Krakowa z zaopatrzeniem.
Po śmierci Seweryna Bonera w 1592 roku majątek przeszedł w ręce Jana Firleja. Kolejnymi starostami byli Mikołaj Wolski, marszałek nadworny, oraz Zygmunt Myszkowski, marszałek wielki koronny. To za ich czasów, około 1615 roku, w miejscu zamku dolnego wzniesiono renesansowy pałac. Niestety, nie przetrwał on długo – w 1657 roku, podczas potopu szwedzkiego, wycofujące się wojska szwedzkie splądrowały i spaliły Rabsztyn. Od tego momentu warownia zaczęła popadać w ruinę.
Mimo upływu lat jeszcze w 1789 roku zamek znajdował się w stosunkowo dobrym stanie. Z ówczesnej lustracji wynika, że część murów była wciąż nienaruszona, dachy rezydencji starosty i spichlerza pozostawały w dobrym stanie, a studnia została odnowiona. Niektóre pomieszczenia użytkowano aż do początku XIX wieku, jednak siedziba starosty została przeniesiona do nowo wybudowanego dworu u podnóża zamku. W połowie XIX wieku poszukiwacze skarbów doprowadzili do dalszej dewastacji – wysadzili w powietrze wieżę zamku górnego.
Od kilkunastu lat Gmina Olkusz, właściciel zamku, prowadzi prace mające na celu ochronę tego cennego zabytku przed całkowitym zniszczeniem. W ramach działań konserwatorskich uzupełniono i odtworzono część murów, zrekonstruowano węzeł bramny, zbudowano drewniane mosty nad fosą, a także przywrócono część zamku górnego, gdzie powstał taras widokowy. Od 2003 roku, w pierwszy weekend lipca, pod zamkiem odbywają się widowiskowe turnieje rycerskie, przyciągające miłośników historii i rekonstrukcji.
Nieco mniej szczęścia niż zamek miał dwór starościński. W XX wieku popadł w ruinę i został rozebrany pod koniec stulecia. Na jego fundamentach, z zachowaniem części piwnic, powstał nowy budynek. Dzięki staraniom lokalnych władz i miłośników historii, Zamek Rabsztyn zyskuje nowe życie, pozostając jednym z najciekawszych miejsc na Szlaku Orlich Gniazd.
Zamek Rabsztyn – ciekawostki i legendy
Zamek Rabsztyn skrywa wiele tajemnic, które od wieków pobudzają wyobraźnię turystów i miłośników historii. Ruiny zamku, położone na wzgórzu w pobliżu Olkusza, nie tylko zachwycają swoim malowniczym wyglądem, ale także skrywają liczne legendy o ukrytych skarbach i duchach dawnych mieszkańców.
Tajemnicze podziemia i ukryte skarby
Według miejscowych opowieści, pod zamkiem znajdują się rozległe lochy i tajemne przejścia, które miały łączyć twierdzę z pobliskim miastem Olkusz. Niektóre legendy głoszą, że w tych podziemiach ukryto skarb – złoto i kosztowności pochodzące z czasów, gdy zamek był jednym z najważniejszych punktów obronnych regionu.
Jedna z najbardziej fascynujących historii mówi o tunelu, który miał prowadzić aż do zamku w Pieskowej Skale. Według podań, skarb ukryty w lochach jest strzeżony przez klątwę – każdy, kto spróbuje go odnaleźć, spotka się z nieszczęściem. Mimo to, przez lata wielu śmiałków próbowało odkryć te tajemne przejścia, lecz do dziś żadne poszukiwania nie przyniosły potwierdzenia tej legendy.
Duchy i opowieści związane z zamkiem
Zamek Rabsztyn, podobnie jak wiele innych średniowiecznych twierdz, ma swoją własną legendę o duchach. Miejscowi opowiadają o Białej Damie – zjawie kobiety, która miała być nieszczęśliwą ukochaną jednego z dawnych właścicieli zamku. Według podań, została niesłusznie oskarżona o zdradę i zamurowana w jednej z zamkowych komnat. Od tamtej pory w bezksiężycowe noce można podobno dostrzec jej postać przechadzającą się po ruinach zamku, szukając sprawiedliwości.
Inna historia mówi o rycerzu, który miał zdradzić swoich towarzyszy w czasie najazdu wrogów. Gdy został odkryty, skazano go na śmierć, a jego duch miał zostać uwięziony w murach zamku na wieczność. Niektórzy twierdzą, że w wietrzne noce słychać jego jęki i odgłosy uderzeń zbroi o kamienne ściany.
Tajemnicze dźwięki, mroczna historia i legendy sprawiają, że Zamek Rabsztyn przyciąga nie tylko miłośników historii, ale także poszukiwaczy przygód i pasjonatów zjawisk paranormalnych. Niezależnie od tego, czy wierzymy w duchy, czy nie, jedno jest pewne – Rabsztyn to miejsce pełne magii i niezwykłej atmosfery.
Zwiedzanie Zamku Rabsztyn
Zamek Rabsztyn to jedno z najciekawszych miejsc na Szlaku Orlich Gniazd, które przyciąga miłośników historii, fotografii i niezwykłych legend. Odnowione ruiny są dostępne dla zwiedzających, a ich malownicze położenie sprawia, że to idealne miejsce na weekendową wycieczkę.
Godziny otwarcia i dostępność
Zamek Rabsztyn jest otwarty dla zwiedzających w sezonie wiosenno-letnim, zazwyczaj od kwietnia do października. Dokładne godziny otwarcia mogą się różnić w zależności od pory roku, dlatego przed wizytą warto sprawdzić aktualne informacje na stronie internetowej lub w lokalnym punkcie informacji turystycznej.
Przykładowe godziny otwarcia (mogą ulec zmianie):
- W sezonie letnim (maj – wrzesień):
- Poniedziałek: nieczynne
- Wtorek – piątek: 10:00 – 17:00
- Sobota – niedziela: 10:00 – 18:00
- Poza sezonem (październik – kwiecień):
- Zwiedzanie możliwe tylko w określonych dniach lub po wcześniejszym umówieniu
Bilety wstępu są dostępne w kasie przy wejściu. Dla grup zorganizowanych istnieje możliwość zwiedzania z przewodnikiem, który opowie o historii zamku i jego tajemnicach.
Atrakcje w okolicy
Zamek Rabsztyn to tylko jedna z wielu atrakcji, które można zobaczyć w tej części Małopolski. Warto zaplanować dłuższy pobyt i odwiedzić kilka innych interesujących miejsc w okolicy:
Olkusz – Srebrne Miasto
- Zabytkowy rynek z ratuszem
- Muzeum Pożarnictwa
- Kopalnia rud srebra – dawne sztolnie
Pustynia Błędowska
- Największa pustynia w Europie Środkowej
- Punkty widokowe w Kluczach i Chechle
- Szlaki piesze i rowerowe
Zamek Ogrodzieniec (ok. 30 km)
- Największa warownia na Szlaku Orlich Gniazd
- Ruiny zamku na Górze Janowskiego
- Pokazy rycerskie i inscenizacje historyczne
Dolina Będkowska i Ojcowski Park Narodowy
- Zamek Pieskowa Skała
- Maczuga Herkulesa
- Jaskinia Łokietka
Zwiedzanie Zamku Rabsztyn i jego okolic to świetna propozycja zarówno dla rodzin, jak i dla pasjonatów historii oraz fotografii. To miejsce, gdzie można poczuć ducha dawnych czasów i podziwiać niesamowite krajobrazy Jury Krakowsko-Częstochowskiej.